Het bezoek aan Turkmenistan was voor ons verassend. Nooit eerder waren we in zo’n xenofobisch land waar het zo zichtbaar is dat het land een dictatuur is. De dictatuur is panisch als het om buitenlandse bezoekers gaat. Een toeristenvisum krijg je alleen als je bereid bent om gedurende je gehele verblijf met een toegekende gids te reizen die ervoor zorgt dat je alleen de ‘toeristenattracties’ ziet. Een transitvisum geeft je meer vrijheid, omdat je met een dergelijk visum niet gebonden bent aan een gids. Je verblijf in het land is dan echter maar beperkt tot drie of vijf dagen. Wij hadden het geluk een 5-daags transitvisum te kunnen bemachtigen. We hebben drie van de vijf dagen doorgebracht in de hoofdstad Ashgabat.

We hebben de Turkmenen in die vijf dagen leren kennen als vriendelijke mensen. We hadden wel het gevoel dat mensen wat gereserveerd zijn, maar dat is begrijpelijk in een land waar de overheid overal oren en ogen heeft. Omgaan met een buitenlander kan bij wijze van spreken alleen maar problemen opleveren voor de lokale bevolking. Vandaar de afstand die er is. Persvrijheid kent het land eigenlijk niet. Turkmenistan staat al jaren in de onderste regionen van de persvrijheidindex die wordt opgesteld door reporters zonder grenzen. Op tv zie je veel programma’s waarbij de nationale identiteit centraal staat en waarin de president (dictator) aanbeden wordt.

Turkmenistan is in potentie een uitermate rijk land. De olie en gasreserves zijn zo groot, dat het land een soort Koeweit zou kunnen zijn. Het geld wordt echter voornamelijk door de dictatuur gebruikt voor grootschalige en onnuttige overheidsprojecten. Daarnaast wordt veel geld verslonden aan de personaliteitscultus van de president, die middels zijn beeltenis echt overal aanwezig is. Ashgabat zou je de marmeren stad kunnen noemen. Grote delen van de stad bestaan uit marmeren paleizen, ministeries, universiteiten, instituten en zelfs appartementencomplexen. Maar niet alleen dit is van marmer. Ook het stationgebouw, de musea, de moskee, de marktgebouwen, de ondergrondse voetgangerstunnels en de fonteinen in de vele parken zijn van marmer. Op dit moment wordt in het centrum van de stad een enorm Olympisch complex gebouwd, bestaande uit meerdere stadions, die van een afstandje ook van marmer lijken te worden. De wereld marmermarkt kan zijn hart vasthouden mocht deze dictatuur ooit van zijn troon worden gestoten.

Politie en militairen zijn overal aanwezig in de stad. Op veel kruisingen staan politieagenten en veel overheidsgebouwen worden bewaakt door militairen. Soms moeten ‘normale’ mensen de straat oversteken en aan de andere kant van de weg verder lopen omdat ze niet te dicht bij een overheidsgebouw mogen komen. Het fotograferen van overheidsgebouwen is sowieso een taboe. We hebben enkele keren gevraagd of we een paleis mochten fotograferen, maar telkens was het antwoord kort en duidelijk: nee! We werden zelfs een keer op de vingers getikt toen we een foto wilde maken van een markt.

De Turkmenen hebben de pech dat hun dictators tot op heden gemeen hebben dat ze zichzelf helemaal geweldig vinden. De vorige president, Niyazov, was erger dan de huidige president. Niyazov had een enorme personaliteitscultus om zichzelf heen gebouwd waarbij mensen verplicht waren hem Turkmenbashi te noemen, wat letterlijk betekent ‘leider van de Turkmenen’. Er is zelfs een stad die zo heet. Ook liet hij overal gouden beelden van zichzelf neerzetten en was zijn beeltenis overal in het straatbeeld aanwezig. De huidige president schijnt minder erg te zijn, maar we kunnen toch niet zeggen dat hij amper aanwezig is. Ook zijn beeltenis is overal aanwezig, waarbij hij bijna altijd op dezelfde manier staat weergegeven, weliswaar met verschillende achtergronden. Hij zal ongetwijfeld vinden dat hij een betere of fotogeniekere kant heeft die hij graag wil benadrukken.

Ondanks dat ons bezoek aan Turkmenistan kort was, zijn we blij dat we het land hebben bezocht. Het feit dat het land een totalitair themapark is blijft wellicht het meeste hangen, maar dat is deels onterecht. Turkmenistan is een prachtig land met eeuwenoude tradities en een uitermate vriendelijke bevolking. Het is maar te hopen dat de dictatuur er snel verdwijnt. Niet alleen voor de lokale bevolking, maar ook voor ons als reiziger, omdat we dan pas echt het land kunnen gaan leren kennen.