Engels | Nederlands

De mensheid heeft de eigenschap te denken dat ze alles naar haar hand kan zetten. In het verleden is dat al vaak gebeurt, maar de problematiek rondom de klimaatverandering zou toch wel eens een maatje te groot kunnen zijn. Er zijn helaas nog legers klimatologen, vaak verbonden aan het Intergovernmental Panel on Climate Change (officieel adviesorgaan van de Verenigde Naties inzake klimaatverandering), die van mening zijn dat de mensheid uiteindelijk het klimaatprobleem onder controle krijgt. Middels de ontwikkeling van complexe softwaremodellen die het klimaat moet modelleren en voorspellen, hoopt men uiteindelijk een soort van dashboard met knoppen en hendels te ontwikkelen waarmee het klimaat geregeld kan worden. Het vertrouwen hierin is zo groot, dat de wereldleiders het niet noodzakelijk vinden om nu grootschalige actie te ondernemen; getuige het mislukken van de klimaattop in december 2009 in Kopenhagen.

Het probleem is grofweg gezien tweeledig. Enerzijds hebben we het probleem dat de welvaart die we tot op heden hebben opgebouwd, volledig ‘gefinancierd’ is met de niet duurzame hulpbronnen die de aarde ons ter beschikking heeft gesteld. Denk daarbij onder andere aan olie, gas en steenkool, maar bijvoorbeeld ook aan vers water. In theorie zijn deze grondstoffen wel ‘renewable’, met andere woorden de aarde vult ze uiteindelijk wel weer aan, maar niet op het tempo waarop we ze nu verbruiken. Uiteindelijk hebben we dus het probleem dat de hulpbronnen waarop onze samenlevingen draaien, simpelweg op zullen geraken. De andere zijde aan de probleemmedaille is dat we bij onze ontwikkeling sinds de industriële revolutie, ons welzijn boven die van de aarde hebben gesteld. Oerwouden zijn massaal gekapt ten gunste van landbouw, wereldzeeën zijn voor een groot gedeelte leeggevist, bestrijdingsmiddelen (pesticiden) hebben vele ecosystemen om zeep geholpen, wilde dieren overleven alleen nog door ze actief te beschermen, en door de massale uitstoot van CO2-gassen zitten we met een opwarmende aarde opgescheept. Het slechtste wat de industriële revolutie ons heeft gebracht is de explosie in de bevolkingsgroei. Waren we rond 1900 nog maar met een kleine miljard mensen, in 2000 hebben we de zes miljard gepasseerd en nu zijn we hard op weg om in 2050 de negen of zelfs tien miljard te overschrijden. En dat is de grootste bedreiging van de mensheid; er zijn er simpelweg teveel van ons.

De impact van de mensheid op de aarde is de afgelopen honderd jaar vernietigend geweest. Waar je ook bent op onze planeet, overal zie je de effecten van het menselijk handelen. We zagen dat eerder al in de landen van Zuidoost Azië, maar ook hier in China is dat niet anders. Mensen trekken massaal naar de miljoenensteden om hun geld te verdienen in één van de vele fabrieken die floreren op de almaar toenemende wereldwijde consumptie. Het platteland is veelal al gestript van zijn originele ecosystemen en doet dienst als voedselproductiegebied voor de nog steeds groeiende bevolking, die vervolgens door de toename van de welvaart nog meer druk legt op de voedselproductie. De resterende plukken natuur die zijn gespaard, worden ontwikkeld tot een soort van natuuramusementsparken waarin vrouwen op hoge hakjes en luidruchtig bellend mannen, aapjes komen kijken; althans als ze er nog zijn. Uiteraard betaalt men daarvoor een forse entreeprijs, want ook een nationaal park moet tegenwoordig een economisch bestaansrecht hebben.

In de wellicht naïeve gedachte dat de aarde weer terug gebracht kan worden in ‘de oude staat’, zijn er allerlei programma’s en subsidieregelingen in het leven geroepen om op termijn over te kunnen schakelen op meer duurzame energiebronnen. ‘Groene energie’ is big business geworden waar vooral de traditionele energiebedrijven beter van worden. Zij strijken de subsidiegelden op en ‘investeren’ die in duurzame energieprojecten waarvan nu al vaststaat dat ze nooit rendabel en betrouwbaar zullen worden. Het komt hun imago ten goede en tegelijkertijd zijn ze ervan verzekerd dat hun traditionele business niet in gevaar komt. Het is verbazingwekkend om te constateren dat er tot op de dag van vandaag niet serieus wordt geïnvesteerd in kernenergie. Sterker nog, sommige landen stappen er vanaf. Het is namelijk een betrouwbare, veilige, goedkope en uitermate groene manier van energieopwekking. Echter, om één of andere reden heeft kernenergie een imagoprobleem. Kernenergie zou gevaarlijk zijn. Vaak wordt gewezen op het feit dat kernafval dodelijk is en voor miljoenen jaren een bedreiging blijft vormen. Hetzelfde is echter waar voor loodvervuiling die vrijkomt in bijvoorbeeld de mijnbouw en bij de productie van lood. En zo zijn er nog verschillende andere chemische elementen die dezelfde soort vervuiling creëren en waarover niemand zich drukt maakt. Daarnaast is het zo dat het jaarlijkse kernafval van een 1000 MW kerncentrale in een personenauto past en om die reden gemakkelijk en veilig op te slaan moet zijn. Ook wordt vaak gewezen op het hoge aantal mogelijke slachtoffers in geval van een ongeluk in een kerncentrale. Dit aantal mogelijke slachtoffers moeten we echter afzetten tegen de duizenden doden die elk jaar met zekerheid vallen in de mijn- en olie-industrie en het vele malen hoger aantal slachtoffers dat indirect valt indien we door blijven gaan met de huidige uitstoot van CO2. Al met al wordt met kernenergie een kans gemist en zal de dikke vinger die de traditionele oliemaatschappijen in de politieke pap hebben, er ongetwijfeld mee te maken hebben.

Het gevolg van het menselijk handelen zorgt er waarschijnlijk voor dat de aarde naar een nieuwe evenwichtssituatie gaat. De oude evenwichtssituatie van zeg een honderd jaar geleden, is niet meer houdbaar omdat de ecosystemen die voor dat evenwicht zorgde, vernietigd of verstoort zijn. Hoe het nieuwe evenwicht er uit gaat zien is nog niet bekend. De algemene gedachte is dat de planeet zal opwarmen en het zeeniveau zal stijgen, waardoor grote delen van de aarde onbewoonbaar zullen worden. Deels is dit probleem al zichtbaar in Afrika waar de Sahara oprukt en uiteindelijk ook een bedreiging gaat vormen voor bijvoorbeeld Spanje en Portugal. Maar ook China heeft al een probleem. De Gobi-woestijn rukt op en dreigt binnen afzienbare tijd de hoofdstad Beijing te bereiken. Daarnaast blijven we onverstoord op grote schaal schaarse en niet-duurzame hulpbronnen gebruiken. India bijvoorbeeld, waar ook meer dan één miljard mensen wonen, is voor haar verse water voor een groot gedeelte aangewezen op zogenaamde aquifers; grote ondergrondse waterreservoirs die niet duurzaam zijn. Het behoeft weinig inbeeldingsvermogen om te bedenken wat er gebeurd indien een miljard mensen zonder vers water komt te zitten. De gevolgen zullen desastreus zijn, niet alleen voor India maar ook voor de rest van de wereld omdat de Indiërs in dat geval op zoek zullen gaan naar leefbare gebieden.

De problematiek gaat dus veel verder dan alleen de actuele discussie over de hoeveelheid CO2-uitstoot. De kern van het probleem blijft echter hetzelfde en is op korte termijn onoplosbaar. Er zijn simpelweg teveel mensen op aarde om het leven zoals we dat nu leven, op korte termijn duurzaam te maken, zeker als je jezelf realiseert dat het overgrote deel van de mensen in de opkomende economieën woont, en staat te trappelen om meer te gaan consumeren. En geef ze eens ongelijk. Er is echter nog nergens in de wereld een sterke wil te bespeuren om de problematiek echt aan te pakken. En ook dat is begrijpelijk, want met een verkiezingsprogramma waarin je een doemscenario beschrijft en waarin je kiezers vraagt hun eigen welvaart deels op te offeren voor het welzijn van de aarde, win je geen verkiezingen.