Engels | Nederlands |
|
| De Dogon trek | |
Bamako (Mali), 23 juli 2000 |
|
De Dogon vallei is voor de meeste reizigers een hoogtepunt van hun reis door West Afrika. Zo ook voor ons, gedurende onze reis van Accra in Ghana naar Bamako in Mali. De Dogon vallei is nog één van de weinige gebieden in West Afrika waar de bewoners de cultuur hebben weten te behouden zoals het eeuwen geleden ook al was. Tot op de dag van vandaag leven de mensen er nog volgens de tradities van hun verre voorouders. Dit is voor een deel te danken aan de geïsoleerde ligging van het gebied. Het gebied is gedurende de jaren nog steeds afgesloten van elektriciteit, stromend water en wegen. Vandaar dat ongemotoriseerd vervoer de enige manier van transport is door de vallei. De vallei is schitterend gesitueerd, parallel langs een falaise (hoge rots muur) die twee plateaus van verschillende hoogte met elkaar verbindt. De falaise, enkele honderden meters hoog, speelt een belangrijke rol in de cultuur van de Dogon.
Het Dogon volk is de vallei gaan bevolken zo rond 1300 na Christus. Ze werden verjaagd van het hoge plateau door andere volken die het plateau vanuit het noorden in handen namen, waardoor de Dogon genoodzaakt werden zuidwaarts te trekken. Bij de falaise hebben ze zich vervolgens gevestigd. Voor de tijd van het Dogon volk, werd de falaise bewoond door een volk dat de Telem werd genoemd. Over de Telem is bijna niets bekend. Het enige wat men van de Telem bevolking weet is dat zij hun huizen bouwden hoog tegen de rotsen van de falaise. Tot op de dag van vandaag blijft het gissen waarom de Telem dit deden, en vooral ook hoe ze in godsnaam hun huizen konden bereiken. Het Dogon volk gelooft dat de Telem mensen konden vliegen om zo hun huizen hoog in de rotsen te kunnen bereiken. Wetenschappers houden het erop dat de Telem waarschijnlijk gebruik maakten van touwen of begroeiing tegen de rotsen, om zo naar beneden en omhoog te kunnen klimmen. Door de droogte van de afgelopen honderden jaren is van begroeting tegen de rotsen overigens geen sprake meer. |
|
 |
|
Traditioneel Dogon dorpje |
|
| De cultuur van het Dogon volk is hard en complex. Voor een buitenstaander is het bijna niet te begrijpen, en al zeker niet te waarderen. Zo worden jonge meisjes nog steeds besneden, ondanks het verbod van de Malinese regering. Uiteraard gebeurt dit in het geheim. Religieuze aspecten van de Dogon cultuur die wel zichtbaar zijn, zijn de vele offerplaatsen in de verschillende dorpen en de kleurrijke festivals. Masker spelen een belangrijkste rol in de cultuur van de Dogon. De meest beroemde ceremonie is de Singui, die maar eens per 60 jaar plaatsvindt (de laatste keer is de ceremonie in de jaren 60 gehouden). Tijdens dit festival wordt de oorspong van de Dogon cultuur herdacht. Het belangrijkste masker bij deze ceremonie is de zogenaamde iminana, een masker in de vorm van een slang die wel tot 10 meter hoog kan reiken. Dit masker speelt ook een belangrijke rol in de ceremonie die volgt op de dood van een dorpsbewoner. De Dogon mensen geloven namelijk dat de geest van een overleden persoon het lichaam verlaat en op zoek gaat naar een andere sterveling om zich daarin te vestigen. Om dit te voorkomen wordt het masker naar het huis van de overleden persoon gebracht om de geest ertoe te verleiden zich te huisvesten in het masker, en niet in een andere sterveling. Als de iminana niet in gebruik is, wordt hij opgeborgen hoog in de rotsen van de falaise.
De economie van de Dogon vallei bestaat voornamelijk uit landbouw. In tegenstelling tot veel andere volken, werken zowel de mannen als de vrouwen op het land. Lui zijn wordt niet geaccepteerd in de Dogon cultuur. Luie mensen krijgen geen respect waardoor het bijvoorbeeld moeilijk wordt een huwelijkspartner te vinden. De markten in de Dogon vallei vormen centrale plaats om de oogst te verkopen. Daarnaast zijn de markten uiteraard ook de belangrijkste sociale ontmoetingsplaats voor de inwoners van de verschillende dorpen. De traditionele week in de Dogon cultuur bestaat uit vijf dagen, en om de vijf dagen heeft elk dorp zijn eigen markt. De markten van de verschillende Dogon dorpen vallen op verschillende dagen waardoor er op elke dag wel ergens een markt is. Een succesvolle marktdag wordt overigens meestal afgesloten met een drinkfestijn voor de mannen. De mannen komen na de marktdag tezamen op een schaduwrijke plek in het dorp en doen zich tegoed aan een lokale gierst bier, kojo of chakalow genaamd. |
|
 |
|
Dogon vrouwen die voedsel aan het bereiden zijn |
|
| De architectuur van de Dogon is bijzonder. In tegenstelling tot de eerste Dogon bewoners van de vallei, zijn de huizen tegenwoordig niet meer tegen de rotsen gebouwd. De met houten frames en modder gemaakte huisjes die tegen de wand van de falaise werden gebouwd, zijn verlaten en vervangen door huisjes op het plateau, onder aan de rotswand. De houten frames hebben plaatsgemaakt voor stenen frames. De woonhuizen bestaan uit meerdere gebouwen, rondom een binnenplaats en afschermt door een stenen muur. De daken van de grotere gebouwen (meestal de woonhuizen) zijn plat terwijl de kleinere gebouwen (meestal de graanschuurtjes) een conisch-vormig rieten dak hebben. De graanschuurtjes staan middels stenen pootjes iets van de grond, om te voorkomen dat er vocht in het graan trekt.
Het centrale punt van elk dorp is de zogenaamde togu-na. Dit is een laag gebouwtje op het centrale dorpsplein waarin de oudere mannen van het dorp bij elkaar komen om met elkaar te praten over de gang van zaken in het dorp. Vrouwen mogen er niet komen. De togu-na is bewust laag gemaakt zodat je er alleen in kunt zitten en dus niet in kunt staan. Dat moet voorkomen dat bij pittige discussies er makkelijk ruzie ontstaat die uitloopt op een vechtpartij. Een ander spraakmakend gebouw in een Dogon dorp is een klein gebouwtje aan de rand van het dorp waarin vrouwen moeten verblijven tijdens hun menstruatie. De menstruatie wordt als onrein gezien en om die reden dienen de vrouwen zich tijdelijk in dit gebouw terug te trekken. Er is overigens maar één gebouw per dorp voor alle vrouwen. Een wandeling van enkele dagen door de Dogon vallei is een absolute aanrader. Zorg ervoor dat je een gids huurt aangezien de gids ervoor zorgt dat je als buitenstaander wordt geaccepteerd in de dorpjes. Daarnaast heeft de gids veel kennis van de Dogon cultuur waardoor je meer genot haalt uit het bezoek. Tenslotte help je op die manier de lokale economie op een constructieve manier door werkgelegenheid te bieden. | |
