Niet onbelangrijk in het vervoer is de fiets. Het is komisch om te zien hoe de kinderen, waarvan de fiets nog eigenlijk te groot is, zich voortbewegen. Sommigen zitten op het zadel en geven met de tenen aan de trapper die boven komt nog net dat zetje mee om de volgende trapper boven te krijgen. Anderen staan op de pedalen terwijl zij hun lichaam onder de fietsstang houden. Hun benen zijn simpelweg niet lang genoeg om met hun billen boven de stang te blijven.

Een heel belangrijk transportmiddel is de motor. Boven op het balkon gezeten hebben wij ons kunnen vergapen aan dit schouwspel van altijd rustig rijdende motoren, vaak met vier en soms zelfs met vijf personen erop. Vader aan het stuur, een kind op de tank, dan weer een of twee kinderen en moeder als sluitstuk. Ook hebben wij moeders gezien die met één hand de motor besturen met een baby op de arm en een sigaret in de mond, rara hoe is het mogelijk? Verder hebben we zelfs een gezin op de motor gezien, waarbij één van de kinderen aan het infuus hing. Moeder hield het kind en de stang met de infuusvloeistof vast, terwijl vader door het verkeer manoeuvreerde.
Dit was de motor als transportmiddel van de mens. Het is natuurlijk niet verwonderlijk dat er met de motor nog vele andere zaken worden verplaatst. Hierbij keken wij onze ogen uit toen wij achter op de motor levende varkens, vastgebonden met een touw, op hun rug zagen liggen. Ook rijden er motoren rond waarbij kippen aan hun poten aan het stuur hangen. Voor het vervoer van steigerplanken per motor, draait men ook hun hand niet om. De steigerplanken van plusminus vier meter lang worden onder het stuur gehangen en achter tegen de zijkant van de motor gebonden. De bestuurder doen hun benen eroverheen en knorren maar. Bij een motor die zo zwaar met kokosnoten was geladen moesten Edwin en ik met z’n tweeën helpen om de bestuurder weer overeind te krijgen, nadat hij was omgevallen. Verder werden op deze alleskunners nog manden, brandhout, rietsuikerstengels, balen, viskorven enz, enz, vervoerd. Zelfs zagen wij een motor, zwalkend door het drukke verkeer, met achterop een tweepersoons houten bed dat hoog boven de bestuurder uittorende.

Naast taxi’s zijn er natuurlijk de riskja’s en niet te vergeten in het Cambodjaanse transportwezen: de tuc-tuc. Dit laatste is een voertuig dat je zeer relaxed door het verkeer loodst, tenminste als je gezegend bent met stalen zenuwen. Het is voor ons gestructureerde mensen moeilijk te doorgronden wie er eigenlijk voorrang heeft. Daarbij komt nog dat fietsers, motoren en tuc-tucs je gewoon tegen het verkeer in tegemoet komen. Op kruispunten is het voor ons een pure gok of iemand genegen is om voor je te stoppen, maar ga er maar vanuit dat je nooit voorrang krijgt. En als je het lef hebt om over te steken doe dat dan ook meteen zonder te aarzelen. Bij de minste aarzeling wordt er voorrang genomen en kan het spel weer opnieuw beginnen.

Een heel belangrijk vervoermiddel is de bus. Het is een aparte belevenis om tussen de lokale bevolking een busrit mee te maken. De bus vertrekt pas als hij vol is en liefst ook nog de loopruimte. Bij het begin van de rit worden plastic zakjes uitgereikt en ik, onervaren met het openbare vervoer, had niet in de gaten waarvoor dat was. Maar binnen de eerste veertien kilometer werd dat al snel duidelijk toen een penetrante geur mijn neus bereikte. Her en der in de bus werd het zakje gevuld (kotszakje). En waar laten deze mensen dan dat gevulde zakje? De één houdt dat bewuste zakje tijdens de hele rit in zijn hand, een ander hangt dat lekker geurende zakje aan de rugleuning waar hij ook een zakje ananas of van die heerlijke maïskolven of kippenspiesen heeft hangen. Verder zitten er moeders in de bus die hun kinderen telkens de borst geven als hij of zij lastig begint te worden. Als je dit alles verwerkt hebt dan kom je bij de voornaamste persoon in de bus, de bestuurder. Deze goede man moet stalen zenuwen bezitten en heeft aan twee ogen en twee handen eigenlijk niet genoeg. Met een hand aan het stuur en met de andere bespeelt hij de claxon alsof het een muziekinstrument is en hij daar een prijs mee kan verdienen. Naar alles wat beweegt wordt geclaxonneerd en dit niet één keer maar minimaal drie keer. En wat kan er dan zoal bewegen op en langs de rijweg? Vooreerst natuurlijk het deelnemende verkeer. Al het verkeer dat zich op zijn baan bevindt en tot op honderd meter genaderd wordt krijgt een salvo mee.
Dan hebben wij natuurlijk de mensen die in de berm lopen. Zij krijgen ook een claxonsalvo. Dan de talloze kippen, katten, honden, waterbuffels en koeien. En niet te vergeten in deze reeks is het allerintelligentste dier: het varken. Deze waant zich echt boven alles en iedereen verheven en zelfs de hardste claxonsalvo’s kunnen hem er niet toe bewegen om hem van zijn voorgenomen richting af te brengen. Alles wat tot op honderd meter genaderd is, krijgt een claxonnade mee die pas ophoudt als het opstakel is gepasseerd.

Verder zagen we vrachtwagens meters hoog geladen met daar bovenop zittende, liggende en slapende mensen. Pick-ups afgeladen met mensen crossen je al dan niet claxonnerend voorbij.
Om te zorgen dat al deze transportmiddelen zich in het verkeer voort kunnen bewegen is er ook politie ”aanwezig”. Ik ben er nog steeds niet achter wat de taak is van deze mensen.
Af en toe denk ik dat ze opdracht van hogerhand hebben gekregen om zich vooral met niets of niemand te bemoeien. En dat gaat ze wonderlijk goed af. En als ze al een keer het verkeer aan het regelen zijn, in Phnom Penh bijvoorbeeld, schiet je spontaan in de lach. Minstens het derde part dat van hem een stopteken krijgt ( denk daarbij vooral aan tuc-tucs en motoren ) rijdt hem rakelings voorbij. Hij maakt zich daar echt niet druk om. Een echte Cambodjaan dus. Een pracht volk waaraan ik nog lang zal terugdenken.