BiH: land met complexe achtergrond
Shkodra (Albanië), 24 augustus 2014

Voor de tweede keer binnen een jaar brachten we een bezoek aan Bosnië & Herzegovina. Dit prachtig hartvormig land is letterlijk en figuurlijk het hart van de westelijke Balkan. Het ligt ingeklemd tussen Kroatië, Servië en Montenegro, en heeft maar een minuscuul stukje grond dat aan de zee ligt. Dit is ongetwijfeld de reden waarom Bosnië & Herzegovina zich over de afgelopen decennia niet heeft ontwikkeld tot een echte strandbestemming, iets wat Kroatië en Montenegro wel is gelukt. Vandaar dat Bosnië & Herzegovina nog steeds voor de meeste mensen een onbekende bestemming is.


Wat de meeste mensen wel weten is dat Bosnië & Herzegovina voorheen deel uitmaakte van het grote Joegoslavië, en dat het land het hart van het strijdtoneel was ten tijde van de Balkanoorlog (1991-1995). Nadat de federale staat Joegoslavië in 1991 was uiteengevallen in Slovenië, Kroatië en romp-Joegoslavië (Bosnië & Herzegovina, Montenegro, Servië en Macedonië) ontstond in delen van Kroatië en in Bosnië & Herzegovina een wrede burgeroorlog. De voorgeschiedenis startte eigenlijk al in 1980, toen de absolute leider van Joegoslavië, de Kroaat Tito, overleed. Joegoslavië was tot die tijd een eenheid gebleven door de sterke hand van Tito, die elke vorm van nationalisme de kop indrukte. Na zijn dood was die ‘bindende kracht’ verdwenen en begonnen de problemen.

Zicht op Jajce en haar beroemde waterval
 

Terwijl de economie van Joegoslavië vlak na de dood van Tito razendsnel verslechterde, kwam het nationalisme op. Ultranationalist Slobodan Milošević, begonnen als communistisch partijleider van Belgrado, werd in 1987 uiteindelijk partijleider in Servië. Hij hief in 1988 de autonomie van Kosovo en Vojvodina (regio’s in Servië) op, waarbij de zetels in de Joegoslavische Federatieraad in handen van Servië kwamen. In 1989 werd Milošević tevens president van Servië. Milošević had nu, middels zijn aanhang in Montenegro, effectief vier van de acht stemmen in de Federatieraad in handen. Servië zat op ramkoers. Slovenië en Kroatië kozen eieren voor hun geld en verklaarde hun onafhankelijkheid op 25 juni 1991. De Joegoslavische Federatie begon uiteen te vallen. Slovenië werd snel opgegeven door Milošević, maar Kroatië niet omdat daar veel etnische Serviërs wonen die niet in een onafhankelijk Kroatië wilde leven.


In september 1991 verklaarde ook Macedonië zich onafhankelijk. Het werd door Belgrado ongemoeid gelaten, mede door het feit dat Macedonië de armste regio was van Joegoslavië. In Bosnië & Herzegovina wenste een Kroatisch-Bosnische meerderheid onafhankelijkheid, maar de Bosnisch-Servische minderheid wilde daar echter niets van weten. In 1992 verklaarde Bosnië & Herzegovina zich alsnog onafhankelijk, waarop de Bosnische Serviërs met steun en goedkeuring van Belgrado een eigen republiek oprichtten (Republika Srpska), en een burgeroorlog begonnen. De opperbevelleider van de Bosnië Serviërs was van 1992-1995 Ratko Mladić, die onder nadere verantwoordelijk was voor de massamoord op Moslims in Srebrenica, de ergste daad van genocide in Europa sinds de tweede wereldoorlog.

Een bord dat aangeeft dat je de Servische Republiek inrijdt
 

De oorlog eindigde eind 1995, toen het vredesverdrag van Dayton werd overeengekomen. Het Verdrag van Dayton deelt Bosnië en Herzegovina administratief op in twee entiteiten, namelijk de Federatie van Bosnië en Herzegovina (51%) en de Servische Republiek (49%). Als je tegenwoordig door Bosnië & Herzegovina rijdt zie je die tweedeling nog steeds heel duidelijk. Er zijn weliswaar geen grensformaliteiten tussen de twee administratieve entiteiten, maar je merkt wel heel duidelijk wanneer je in Republika Srpska bent, en wanneer in de federatie van Bosnië en Herzegovina. Republika Srpska is eigenlijk een verlengstuk van Servië waar je ook veelvuldig de Rood-blauw-witte vlag van Servië ziet wapperen. In het centrum van Banja Luka, de ‘hoofdstad’ van Republika Srpska, staan souvenir stalletjes die allerlei ultranationalistische prullaria verkopen, waaronder schokkender wijs ook T-shirts met de beeltenis van de oorlogsmisdadiger Ratko Mladić erop. Als je vervolgens een uurtje naar het zuiden rijdt, kom je terecht in Jajce, een provinciestadje in de Federatie Bosnië & Herzegovina waar kinderen zich maar al te graag door hun vaders en moeders laten kleden in het voetbalshirt van Kroatië. Twee groepen mensen van verschillende etnische achtergrond dus, die tot elkaar zijn veroordeeld in een land dat Bosnië & Herzegovina heet. Nu maar hopen dat het goed blijft gaan.

De Orthodoxe Kerk van Banja Luka
Kijk uit waar je wandelt in Bosnië & Herzegovina
De ruïnes van het Srebrenik Kasteel
Het gezellige cenrale plein van Tuzla

Wandelen in het nationale park Sutjeska

© copyright - Babakoto.eu / 2014